relativiteit

Een artikel van Marieke Dankbaar van Pot Jonker Advocaten.

Recent deed de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State een paar uitspraken over het relativiteitsbeginsel van 8:69a Awb, en aangevoerde strijd met de Habitatrichtlijn c.q. het recht op toegang tot de rechter.

In de uitspraak van 25 maart 2015 (201400536/1/R2; met noot gepubliceerd in de Gemeentestem, Gst. 2015/71) betoogden de appellanten, zich verzettend tegen een natuurbeschermingswetvergunning voor een veehouderij, dat de toepassing van het relativiteitsvereiste in strijd was met de Habitatrichtlijn. Toepassing van het relativiteitsvereiste had namelijk tot gevolg dat de effectuering van de aan de Habitatrichtlijn ontleende rechten in de praktijk uiterst moeilijk was: Het beroep van degene die weliswaar dichtbij de veehouderij woonde en daardoor als belanghebbende kon worden beschouwd bij de vergunningverlening, maar woonachtig was op grote afstand van het Natura 2000-gebied (in casu drie kilometer) kon wegens art. 8:69a Awb niet leiden tot vernietiging van het besluit. Daarnaast was het beroep van degene die dan weer dichtbij het Natura 2000-gebied woonde, maar op grote afstand van de veehouderij, niet-ontvankelijk, omdat deze geen belanghebbende was bij het besluit. Volgens de Afdeling betekende dit allemaal niet dat geen enkele beroepsgerechtigde zich mee op een aan het Unierecht ontleende rechtsnorm, in dit geval het algemene belang van bescherming van natuurwaarden in Natura 2000-gebieden, kon beroepen. Uit de jurisprudentie van de Afdeling volgt immers dat rechtspersonen, zoals natuur- en milieuorganisaties op grond van artikel 1:2 lid 3 Awb voor dergelijke algemene belangen in rechte kunnen opkomen en hun het relativiteitsvereiste niet wordt tegengeworpen. De eisen die worden gesteld aan dergelijke rechtspersonen leiden er niet toe dat een doeltreffende rechtsbescherming niet is gewaarborgd. De Afdeling vond dus niet dat de toepassing van het relativiteitsvereiste tot gevolg had dat de effectuering van de aan de Habitatrichtlijn ontleende rechten in de praktijk onmogelijk of uiterst moeilijk was.

Toch valt het nog niet mee: In ABRvS 12 augustus 2015 (201408976/1/R2) werd een Natuurbeschermingswetvergunning voor de uitbreiding van een varkenshouderij in Haaren aan de orde gesteld. De betreffende vergunning zou effect hebben op een zevental Natura 2000-gebieden, waaronder het Vogelrichtlijngebied Kampina, dat op 3,4 kilometer afstand van de varkenshouderij lag.
Appellante was de Stichting Landschap, Natuur en Milieu Haaren. Deze stichting behartigt blijkens haar statuten de belangen van landschap, waardevolle cultuurhistorische elementen, natuur en milieu in de gemeente Haaren. Het college dat de vergunning had verleend, was van oordeel dat de stichting geen belanghebbende was, maar dat verweer trof geen doel volgens de Afdeling. De vergunning was immers verleend voor een varkenshouderij in Haaren, en de stichting opereerde ook in Haaren.
De stichting beriep zich in haar beroepsgronden echter op de gevolgen die de vergunning had op het Vogelrichtlijngebied Kampina. Ten onrechte had het college zich gebaseerd op een onderzoek van Alterra, en daarbij geconcludeerd dat er in het vogelgebied geen significante negatieve effecten te verwachten waren; aldus de stichting.
De Afdeling oordeelde vervolgens dat de stichting weliswaar belanghebbende was, maar dat het relativiteitsbeginsel wel degelijk tegengeworpen kon worden. De aan de orde zijnde bepalingen van de Natuurbeschermingswet hebben met name ten doel om het algemene belang van natuur en landschap ter plaatse van Natura 2000-gebieden te beschermen. De statuten van de stichting wezen uit dat de werkzaamheden van de stichting zich richtten op de gemeente Haaren. In beroep kwam de stichting echter op voor de bescherming van de vogelsoorten waarvoor het vogelrichtlijngebied Kampina was aangewezen. Dat gebied ligt niet in de gemeente Haaren. De door de stichting ingeroepen norm van de Natuurbeschermingswet strekte aldus niet tot de bescherming van de belangen van de stichting; de beroepsgrond kon niet tot vernietiging leiden.

Dit bericht is gepubliceerd in de Sdu Nieuwsbrief Omgevingsrecht.

Een artikel van SAM-Advocaten.

De gemeenteraad van Venlo heeft het bestemmingsplan “Leisure Center Belfeld” vastgesteld. Dit voorziet in de transformatie van een leisurecenter. Concurrente Taurus Velden B.V. komt tegen het plan op. Zij exploiteert in Velden, eveneens gelegen in de gemeente Venlo, een entertainmentbedrijf. In de uitspraak van de AbRvS van 3 juni 2015, 201404152/1/R1, wordt het beroep van deze concurrent behandeld.

Voor zover Taurus zich verzet tegen de nieuwe solitaire horecavoorziening in het plan, stuit haar betoog af op artikel 8:69a Awb (de zgn. relativiteitseis). Een bestemmingsplan dient niet om concurrentieverhoudingen te regelen.

Waar Taurus zich beroept op de SER-ladder van artikel 3.1.6, lid 2, Bro, volgen genuanceerde overwegingen van de Afdeling over de relativiteitseis. Samengevat strekt de SER-ladder tot bevordering van zorgvuldig ruimte-gebruik, waaronder het voorkomen van onnodig ruimtebeslag, en het voorkomen van onaanvaardbare leegstand, aldus de Afdeling. Voor zover deze bepaling wordt ingeroepen door een concurrent die kwalificeert als belanghebbende omdat zijn onderneming werkzaam is in hetzelfde marktsegment en verzorgingsgebied (zoals hier Taurus), geldt het volgende. Als de concurrent stelt dat het besluit strijdt met artikel 3.1.6, lid 2, Bro dienen daarbij feiten en omstandigheden naar voren te komen die het oordeel rechtvaardigen dat de voorziene ontwikkeling tot een uit oogpunt van een goede ruimtelijke ordening relevante leegstand zal kunnen leiden. In dat geval staat de relativiteitseis niet aan inhoudelijke beoordeling in de weg. In het kader van die beoordeling kan aan de orde komen of het bestreden besluit zodanige leegstandseffecten tot gevolg heeft dat dit tot een uit oogpunt van een goede ruimtelijke ordening onaanvaardbare situatie zal kunnen leiden. Daarbij betrekt de bestuursrechter het oordeel van het betrokken bestuursorgaan over de onaanvaardbaarheid van die leegstandseffecten.

Voor relevante leegstand is onvoldoende dat de voorziene ontwikkeling, die mogelijk wordt gemaakt door een bestemmingsplan of een omgevingsvergunning, leidt of kan leiden tot een verminderde vraag naar producten of diensten en daardoor tot daling van omzet en inkomsten van de eigen onderneming of de betreffende vestiging. Het enkele feit dat de voorziene ontwikkeling kan leiden tot beëindiging van de eigen bedrijfsactiviteiten ter plaatse en daardoor tot leegstand van het in gebruik zijnde bedrijfsgebouw is op zichzelf eveneens onvoldoende om te concluderen dat zich relevante leegstand zal voordoen. Dit kan echter onder omstandigheden anders zijn, bijvoorbeeld indien het bedrijfsgebouw dermate bijzondere bouwkundige dan wel locatie-specifieke eigenschappen heeft, dat andersoortig gebruik – al dan niet door transformatie – niet of onder zeer bezwarende omstandigheden tot de mogelijkheden behoort, hetgeen niet licht zal kunnen worden aangenomen. Voorts zou relevante leegstand zich voor kunnen doen bij leegstand als gevolg van de voorziene ontwikkeling in de omgeving van het bij de concurrent in gebruik zijnde bedrijfspand.

Volgens de Afdeling is weliswaar niet op voorhand uitgesloten dat de met het plan mogelijk gemaakte ontwikkeling kan leiden tot een verminderde vraag en daardoor tot daling van omzet en inkomsten van Taurus. Dat is echter op zichzelf onvoldoende voor het oordeel dat het plan tot een uit oogpunt van een goede ruimtelijke ordening relevante leegstand zal kunnen leiden. Dat is niet anders in het geval de omzetdaling leidt tot beëindiging van haar bedrijfsactiviteiten en daardoor tot leegstand van haar bedrijfsgebouwen. Bijzondere omstandigheden die tot een ander oordeel aanleiding geven, zijn niet gebleken.

De Afdeling oordeelt al met al dat niet is gebleken van feiten of omstandigheden die het oordeel rechtvaardigen dat de voorziene ontwikkeling tot een uit oogpunt van een goede ruimtelijke ordening relevante leegstand zal kunnen leiden. De relativiteitseis staat daarom aan inhoudelijke beoordeling van de beroepsgronden van Taurus over de gestelde strijd met artikel 3.1.6, lid 2, Bro in de weg.